Συμβουλές αγίου Ιγνατίου Μπριατσανίνωφ.

 

''Τα πεπτωκότα πνεύματα κινητοποίησαν κάποιους μοναχούς και τους έκαναν να αποκτήσουν διάφορα σπάνια και ακριβά πράγματα, μετά οδηγώντας το νου τους να προσκοληθεί σ' αυτά τους αποξένωσαν από τον Θεό. ... Άλλους τους δίδαξαν να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στη νηστεία τους και τις σωματικές ασκήσεις και μεγάλη σημασία στο ξερό ψωμί, στα μανιτάρια, στα λάχανα, στα μπιζέλια ή στα φασόλια, και με αυτόν τον τρόπο, οι λογικές και άγιες και πνευματικές ασκήσεις μετατράπηκαν σε παράλογο, σαρκικό και αμαρτωλό φιάσκο. 

Η ασκητική προσπάθεια διεφθάρη και κατάντησε σαρκική, ψευδώνυμη γνώση, έπαρση και περιφρόνηση για τον πλησίον, η οποία εξουδετερώνει τις συνθήκες της προόδου στην αγιότητα και παρέχει συνθήκες καταστροφής και απώλειας. 

Άλλους τους ενέπνευσαν να δώσουν υπερβολική σημασία στην υλική πλευρά των εκκλησιαστικών ακολουθιών, ενώ συσκότισαν την πνευματική πλευρά τους. Έτσι αποκρύπτοντας την ουσία του Χριστιανισμού από τους δυστυχείς αυτούς ανθρώπους και αφήνοντας τους μόνο ένα παραμορφωμένο υλικό περικάλυμμα, τους δελέασαν να ξεφύγουν από την Εκκλησία πέφτοντας στην πιο ανόητη μορφή νεφελωδών αντιλήψεων, σε σχίσμα''.   

Αγίου Ιγνατίου επισκόπου Καυκάσου, (Μπριατσανίνωφ), από το βιβλίο ''Συμβουλές για την πνευματική ζωή των μοναχών'', κεφάλαιο 43, ''Περί πεπτωκότων αγγέλων, σελ. 422-423, Εκδόσεις ΠΑΡΡΗΣΙΑ 2017.

Αν διαβάσει προσεκτικά ο πιστός τα παραπάνω λόγια του μεγάλου φωστήρα Ιγνατίου Μπριατσανίνωφ, του αγίου επισκόπου Καυκάσου και Μαύρης Θάλασσας, θα καταλάβει πως ο άγιος θίγει ένα διαχρονικό πρόβλημα στην εκκλησιαστική ιστορία. Την εμμονή στην εξωτερική και τυπική πλευρά των νηστειών, των προσευχών και εν γένει της πνευματικής εμπειρίας του Χριστιανού. Πόσοι πνευματικοί κόποι έχουν αναλωθεί σε ενασχολήσεις για το τυπικό νηστείας, το τυπικό των εκκλησιαστικών ακολουθιών στον ναό, το εορτολόγιο, τα ημερολόγια, τις πολύπλοκες τελετουργικές πράξεις, τα πολυτελή άμφια κάποιων εκ των κληρικών.

Καλά είναι όλα να γίνονται με τάξη και ειρήνη. Αν όμως λείπει η εσωτερική τάξη και ειρήνη στον Χριστιανό, τον οικοδομεί η τυπική συμμετοχή του σε μία γιορτή; Κι επειδή νήστεψε από τα φαγητά και κοινώνησε το αίμα και το σώμα του Κυρίου, είναι απαραίτητα και καθ' όλα Χριστιανός; Επειδή είδε και ακολούθησε την πομπή των λειτουργών με τ' άμφια τους, συνεπάγεται πως προσευχήθηκε με την καρδιά του; Μήπως όπως λέει ο άγιος, τ' ακάθαρτα πνεύματα μας έχουν κάνει ν' ασχολούμαστε με το τυπικό μέρος της λατρείας κι έχουμε χάσει την ουσία; 

Λατρεύουμε ουσιαστικά, όταν λατρεύουμε εν πνεύματι και αληθεία, όχι ανάλογα με τις ημέρες, την ενδυμασία, τις τυπικές διατάξεις των τροπαρίων και ακολουθιών, τις πολύωρες ψαλμωδίες και τον σωστό ήχο. Αλλά όταν βιώνουμε την αμαρτωλότητα μας, όταν είμαστε σκεπτικοί την ώρα της προσευχής και ζητάμε γνωρίζοντας πως είμαστε ανάξιοι, το έλεος του Κυρίου.

Ο άγιος όταν έγραφε την παραπάνω λίαν σημαντική ομιλία, είχε στο μυαλό του μάλλον την παρακμή του καιρού του, όπου έβλεπε να νηστεύουν οι μοναχοί έχοντας μία εμμονή να δίνουν στη νηστεία την ιδιότητα του σκοπού και όχι του μέσου απόκτησης των αρετών. Όταν έτρωγαν τα λάχανα, τα μανιτάρια και τα μπιζέλια τους, αισθάνονταν πλήρεις και εν τάξει! Είχαν λησμονήσει την ουσία της στέρησης από κάποια φαγητά και είχαν ανάγει την στέρηση αυτή σε αυτοσκοπό. Είχαν παραβλέψει ότι η νηστεία είναι εργαλείο, όχι σκοπός. 

Όταν κάποιος νηστεύει και δίνει το φαγητό που θα έτρωγε στους φτωχούς, τότε η νηστεία του αποκτά περιεχόμενο ελεημοσύνης. Όταν κάποιος νηστεύει για να σκληραγωγήσει το σώμα του που επαναστατεί, δίνει στη νηστεία του περιεχόμενο αγνότητος. Όταν κάποιος άλλος νηστεύει για να νιώσει πως είναι όταν πεινάει ο άστεγος, δίνει στην νηστεία του περιεχόμενο αγάπης στον συνάνθρωπο του. Όταν άλλος νηστεύει ώστε να μην κάθεται να σπαταλά τον χρόνο του σε πολύπλοκα φαγητά για ν' αφιερώσει τον χρόνο αυτό στην προσευχή, τότε δίνει στην νηστεία του περιεχόμενο κοινωνίας με τον Κύριο! 

Όταν άλλος νηστεύει από κάποιες τροφές αλλά δεν νηστεύουν τα μάτια του και κοιτάζουν απρόσεκτα, τα ώτα του ακούν κατακρίσεις με χαρά και εσωτερική περιέργεια, τα χέρια του αγγίζουν με πλεονεξία ή ηδονή, το στόμα του λέει πολλά και μή δέοντα, τότε η νηστεία του είναι απλώς δίαιτα. Όταν άλλος νηστεύει επειδή έτσι του είπαν και το κάνει μηχανικά, απέχοντας από το κρέας γιατί είναι κακό, το λάδι είναι κακό, το τυρί είναι κακό, το τυπικό σήμερα λέει τρώμε ψάρι, σήμερα κάνουμε ξηροφαγία, τότε η νηστεία του είναι κενή. Κενή γιατί οι πνευματικοί πολλές φορές δεν διδάσκουν τί είναι νηστεία, αλλά απλώς ρωτούν αν έφαγε ο πιστός κάτι κι αν το έφαγε τότε δεν τον αφήνουν να πλησιάσει το Σώμα του Κυρίου. Μία διαδικασία νομική. Όχι ευαγγελική.

Με τέτοιου είδους νηστεία ο πιστός αισθάνεται εν τάξει επειδή δεν έφαγε κρέας. Γιατί δεν έφαγε κρέας κανείς δεν του εξήγησε και ο ίδιος δυστυχώς δεν ερεύνησε, αλλά αισθάνεται καλά, ο πνευματικός του που είναι ίσως τυπικά πνευματικός και όχι ουσιαστικά τον αφήνει να κοινωνήσει και όλοι τους είναι χαρούμενοι! Πού οδηγεί τέτοια νομική και όχι βιβλική νηστεία; Στα πνευματικά αποτελέσματα που περιγράφει ο άγιος Ιγνάτιος, μία σαρκική άσκηση δηλ. όχι πνευματική, με ψεύτικο όνομα γνώσης, με έπαρση πως κάναμε το καθήκον μας κι όλα καλά, με περιφρόνηση για τον συνάνθρωπο ίσως γιατί εκείνος δεν νηστεύει ή γιατί εμείς είμαστε άξιοι που κοινωνούμε αφού δεν φάγαμε κρέας, γάλα, τυρί και λάδι. Αλλά όλο αυτό το άρρωστο σκεπτικό δεν οικοδομεί την αγιότητα μέσα μας, αλλά οδηγεί στην απώλεια της ψυχής μας. Ποιός είναι πράγματι άξιος να δεχτεί μέσα του το αίμα και το σώμα του Θεανθρώπου; Άξιος είναι εκείνος που αισθάνεται και γνωρίζει πως είναι ανάξιος που κοινωνάει.

Τ' ακάθαρτα πνεύματα, γράφει ο άγιος Ιγνάτιος, ένεπνευσαν άλλους να δώσουν υπερβολική σημασία στην υλική πλευρά των εκκλησιαστικών ακολουθιών και τους συσκότισαν την πνευματική. Σ' αυτό το σημείο ο άγιος αναφέρεται στους παλαιόπιστους οι οποίοι αντέδρασαν στην διόρθωση των βιβλίων των εκκλησιαστικών ακολουθιών λόγω λαθών που είχαν. Οι πλανεμένοι αυτοί αδελφοί μας, αποκόπηκαν από την εκκλησία του Χριστού διότι πίστεψαν στον λογισμό τους, πως δεν έπρεπε να διορθωθούν τα βιβλία των προσευχών και αυτό είναι κάτι φοβερό αν γίνει! Επίσης αντέδρασαν στην αλλαγή του τρόπου να κάνουν το σταυρό τους με τα τρία δάκτυλα κι όχι με τα δύο όπως το είχαν μάθει από τους παππούδες τους. Έτσι κατέληξαν να κάνουν σχίσμα στην ρωσική εκκλησία στα μέσα του 17ου αιώνα, ν' αποκοπούν και να ιδρύσουν δικές τους κοινότητες κρατώντας πάντα τα βιβλία τους και το σημείο του σταυρού, όπως τα παρέλαβαν από τους παλαιότερους εν ονόματι μίας κακώς εννοουμένης παράδοσης!

Η περίπτωση τους μας θυμίζει κάπως τους παλαιοημερολογίτες οι οποίοι επίσης αντέδρασαν στην διόρθωση του ημερολογίου, με αποτέλεσμα ν' αποκοπούν από την εκκλησία της Ελλάδος αρχικά, αργότερα απομονώθηκαν και δεν είχαν σχέσεις με καμία τοπική εκκλησία στην οικουμένη. Κι όπως οι παλαιόπιστοι χωρίστηκαν σε πολλές ομάδες μετά την αποκοπή τους από την εκκλησία έτσι κι οι παλαιοημερολογίτες στην Ελλάδα έχουν γίνει περίπου 15 ομάδες.

Μεγάλο κακό η άγνοια των Γραφών λέει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Αν οι παλαιόπιστοι, οι παλαιοημερολογίτες και όποιοι δίνουν σημασία στους τύπους και όχι στην ουσία του ευαγγελίου, είχαν γνώση της Γραφής, δεν θ' άκουγαν το λογισμό τους που τους ενέπνευσε την υπερβολική εμμονή στην υλική πλευρά της λατρείας, και δεν θ' άφηναν τους δαίμονες να τους παραμορφώσουν την αληθινή λατρεία και προσκύνηση, με το εξωτερικό υλικό κάλυμμα που αναφέρει ο άγιος Ιγνάτιος, οδηγώντας τους σε σχίσμα.

Το ίδιο περίπου συμβαίνει και στην νεοφανείσα αποτείχιση μετά την σύνοδο στο Κολυμβάρι της Κρήτης. Οι αποτειχισμένοι ξεκίνησαν πολύ ορθώς έναν αγώνα για την ορθόδοξη πίστη, όμως κάποιοι έδωσαν σημασία στις ημερομηνίες κι ενώ ο εχθρός είναι η αίρεση του οικουμενισμού που σχετικοποιεί και καταργεί την μοναδικότητα της σωτηρίας μέσ' απ' το ευαγγέλιο, αποπροσανατολίστηκαν και θεώρησαν πως η σωστή αποτείχιση πρέπει να συνοδεύεται και από το νομιζόμενο σωστό ημερολόγιο. 

Άλλοι έδωσαν σημασία στους κανόνες και άρχισαν να ασχολούνται με την ερμηνεία τους, αν είναι δυνητικοί ή υποχρεωτικοί, μ' αποτέλεσμα να διχαστούν ξεχνώντας πως οι κανόνες είναι εργαλεία και όχι αυτοσκοπός. Οι άνθρωποι είναι υπεράνω κανόνων αναλόγως των γνώσεων τους και της συνείδησης τους. Όταν κάποιος δεν γνωρίζει ούτε να διαβάζει το ευαγγέλιο κι ας ξέρει γράμματα, δεν υπάρχει στην σφαίρα της γνώσης του το κανονικό δίκαιο! Του είναι κάτι απολύτως ξένο, άγνωστο. Ποιός μπορεί να πει σ' αυτόν τον πιστό πως ο τάδε κανόνας είναι υποχρεωτικός και αν δεν αποτειχιστεί θα κολαστεί; 

Όταν κάποιος πιστός είναι ευαίσθητος στα θέματα της ευαγγελικής αλήθειας, γνωρίζει το παγκόσμιο κίνημα του θρησκευτικού οικουμενισμού όπως προωθείται από τους θρησκευτικούς ηγέτες, μελετά και προσεύχεται ν' ακολουθεί την αλήθεια, γι' αυτόν δεν υπάρχει δυνητικό και υποχρεωτικό των κανόνων. Ενεργεί με βάση την συνείδηση του που δεν ανέχεται σχετικοποίηση του ευαγγελίου, όπως ο Παύλος δεν ανέχτηκε το πείσμα κάποιων που ήθελαν μαζί με το βάπτισμα οι Χριστιανοί να τηρούν και την περιτομή!

Όταν οι κανόνες και οι τύποι είναι στην σωστή τους θέση, τότε οι Χριστιανοί έχουν το ουσιαστικό περιεχόμενο στην πίστη τους, το πνεύμα και την αλήθεια, όχι τον τύπο και το γράμμα του νόμου που σκοτώνει. Αλλά το Άγιο Πνεύμα που ζωοποιεί. Τότε τα σχίσματα, οι διαιρέσεις, οι ημερολατρείες, οι κανονολατρείες, τα πηδάλια, τα τελετουργικά, οι αλάθητοι πνευματικοί, παραμερίζονται και το ευαγγέλιο του Ιησού κυριαρχεί στις καρδιές των αληθινών προσκυνητών του Τριαδικού Θεού.

Η ελευθερία που μας έδωσε δωρεάν ο Ιησούς ''πληρώνοντας'' με το αίμα του την θεραπεία μας από τις αμαρτίες μας, δεν επιτρέπεται ν' απαξιώνεται με ιδέες ανθρώπινες, παραδόσεις εκκλησιαστικές που αλλάζουν συνεχώς μέσα στους αιώνες πορείας της εκκλησίας, προσωπικές αντιλήψεις για την αλήθεια και την παράδοση, διαιρέσεις, σχίσματα, αλληλοκατηγορίες και κοσμική ταραχή.

Ενότητα φέρνει μόνο ο Ιησούς, χωρίς τις δικές μας παραδόσεις. Ο ιστορικός Ιησούς της Βίβλου, απλός, φτωχός, ταπεινός, αγαπητικός, επιεικής προς πάντας τους αμαρτωλούς και λέγοντας το ουαί στους υποκριτές γραμματείς και φαρισαίους της εποχής του. 

Όταν αποφασίσουμε ν' αφήσουμε τους τύπους και να λατρεύσουμε Αυτόν τον περιφρονημένο ξυλουργό της Ναζαρέτ, τότε οι ανόητες μορφές νεφελωδών αντιλήψεων και τα σχίσματα θα εκλείψουν, τότε η αγάπη του Χριστού θα κυριαρχήσει.